Verschillende niveaus van intervisie.

Intervisie kent verschillende niveaus van leren over een situatie op het werk. In de theorie worden deze niveaus aangeduid als: enkelslag-, dubbelslag- en drieslagleren. De keuze voor een niveau wordt bepaald door de mate waarin alle groepsleden zich veilig voelen om persoonlijke zaken ter sprake te brengen. In deze blog geef ik een uitleg over de verschillende niveaus.

Enkelslagleren

Iedere professional kent wel een situatie waarbij hij of zij niet helemaal tevreden is over het verloop. Enkelslagleren richt zich dan op de inhoud van de situatie. Er is een fout gemaakt die hersteld moet worden of die een volgende keer voorkomen moet worden. De persoon in deze situatie is niet het onderwerp van gesprek.

Bij enkelslag kan je je gedrag onderzoeken en ontbrekende kennis aanvullen. Je gedrag heeft te maken met hoe je kijkt (let op non-verbale gedrag), de taal die je gebruikt (macht, discriminatie, manier van praten). Soms heeft het ook te maken met ontbrekende kennis. Bijvoorbeeld als het gaat om het toepassen van wettelijke regels, je eigen regels, je taak, je bevoegdheden. Dit type leren is makkelijk te herkennen als de 'hoe' -vraag: Hoe kan het beter/anders?

Al deze vormen van handelen zijn redelijk snel op te sporen en op te lossen door nieuw gedrag in te zetten. Een collega kan je al snel helpen met regels en procedures.

Dit niveau kijkt niet naar de oorzaak van de problemen. Het is te vergelijken met het oplossen van een ruzie met een ander persoon. Bij enkelslagleren denk je na hoe je het zo snel mogelijk weer goed kunt maken (een bloemetje kopen, je excuses aanbieden, je voornemen dat je bepaalde dingen niet meer zult zeggen). Je vraagt je niet af wat de oorzaak is van de ruzie.

Dubbelslagleren

Dubbelslagleren gaat een stap dieper. Niet de inhoud van de situatie staat centraal, maar juist de professional die de situatie heeft ervaren. Concreet onderzoek je dan je overtuigingen, je opvattingen, je waarden, de gekozen werkstijl en waarom je deze stijl gekozen hebt.  Een andere mogelijkheid is om je patronen te onderzoeken die zich in deze situatie voordoen. Patronen zijn manieren van reageren die in verschillende situaties ongeveer gelijk zijn. Patronen hebben een diepere bron zoals niet geaccepteerd worden, angst voor falen, het gemis aan verbinding.

In mijn intervisies kom ik vaak professionals tegen die van hun collega's, ouders en vrienden hebben geleerd dat ze een cliënt direct moeten helpen door zelf oplossingen te regelen voor die cliënt. Als deze werkstijl herkend wordt als een oud mechanisme, is er al veel inzicht verkregen. Inzicht wordt verkregen door het herkennen van eigen patronen (bijvoorbeeld: Ik kan het sneller en beter doen) en van eigen waarden (bijvoorbeeld: kinderen mogen niet de dupe worden van de slecht situatie waar moeder zich in bevindt).

Deze herkenning leidt naar het ontdekken van een nieuwe professionaliteit. Hoe kan ik de cliënt weer in zijn kracht zetten, zodat hij of zij zelf initiatief neemt om problemen op te lossen? En wat betekent dit dan voor de rol van de professional?

Deze manier van leren richt zich niet alleen op het 'hoe', maar ook op het 'waarom'. Vragen die hier antwoord op geven zijn:

•  wat wilde je bereiken?
•  hoe beperkte je jezelf om dat te bereiken?
•  welke overtuigingen/aannames had je in deze situatie?
•  waarom heb je deze taak op deze wijze uitgevoerd?
•  welke criteria hanteerde je bij de aanvaarding van deze taak?

Bij enkelslag leren heb ik het voorbeeld aangehaald van een ruzie met een ander persoon. Dubbelslag leren houdt zich niet alleen met de vraag bezig met de vraag hoe je ruzie snel kunt oplossen, maar vooral met de vraag: Hoe komt het dat je iedere keer ruzie maakt?

Drieslagleren

Drieslagleren is een vorm van leren waarbij je niet alleen leert van de resultaten van je acties en de aannames en overtuigingen die de acties beïnvloeden. Aannames en overtuigingen berusten op principes. Bij principes gaat het om richtlijnen of waarden die mensen belangrijk vinden. Principes zijn gebaseerd op wat goed en fout is. Het helpt ons om beslissingen te nemen en gedrag te sturen. Veel voorkomende principes zijn: eerlijkheid, respect, gelijkheid, vrijheid.

Bij het maken van ruzie kan het principe zijn dat de persoon zijn vrijheid in gedrang voelde komen en daarom ruzie maakt (de grens is door de ander overtreden en de vrijheid van de ander wordt bekneld). Het praten over vrijheid, wat dit voor een ieder betekent, hoe je daar vorm aan kan geven is een betere optie dan iedere keer ruzie maken over kleine dingen.

Drieslagleren is een belangrijk concept voor professionals die willen leren op een diepgaande en duurzame manier. Het is een manier om je denken en doen te veranderen op een manier die echt impact heeft.

Mijn vraag aan jou

Ga eens bij jezelf na welke vorm van leren je vandaag of morgen op je werk toepast? Als je daar antwoord heb gegeven dan wil je ook misschien de volgende vraag beantwoorden: Welke stijl van leren wil je je graag eigen maken?