Vaardigheden van een (beginnend) gespreksleider?

Ik begeleid een aantal groepen die, na een paar bijeenkomsten, zelfstandig verder zullen gaan. Voor mij, als intervisor, betekent het dat ik in deze groep een andere rol heb nl. van de intervisiecoach. Voor de groepsleden betekent het dat ze moeten gaan werken met een soort van gespreksleider, ook wel de facilitator genoemd. In deze blog lees je meer over de vaardigheden van een (beginnend) gespreksleider.

Tijdens een bijeenkomst kwam de vraag: kun je ons tips geven wat een gespreksleider moet doen om een intervisiebijeenkomst te faciliteren? Ik kan je de volgende tips aanreiken, die voortkomen uit het begeleiden van mijn intervisiegroepen.

Ik geef je tips op twee niveaus. Beginners- en gevorderd niveau. In deze blog beschrijf ik een aantal vaardigheden voor de beginnende gespreksleider. Over 14 dagen schrijf ik over de taken van de gevorderde gespreksleider.

Het beginners niveau

Voor ik begin met het beschrijven van de vaardigheden wil ik eerst twee uitgangspunten beschrijven. Uitgangspunten bedoeld om tijdens de bijeenkomst op terug te vallen. 

Uitgangspunt 1: Je bent niet alléén verantwoordelijk voor het proces en de inhoud

Belangrijk is om te beseffen dat een gespreksleider niet alleen verantwoordelijk is voor een goed verloop van de intervisie. Betrek de groep erbij als je even niet weet hoe je verder moet of als bijvoorbeeld de sfeer in de groep veranderd. Signaleer dit hardop en vraag of ze het herkennen. De groep is medeverantwoordelijk en kan niet achterover gaan zitten omdat er een gespreksleider is. 

Uitgangspunt 2: Iemand aan het denken zetten

Tijdens een intervisie worden er vragen gesteld aan de casusinbrenger. Als je goed luistert zal je opmerken dat vragen beantwoord worden vanuit de aanwezige kennis. Anders gezegd, de casusinbrenger gaat uitleggen, hij brengt informatie over die al bekend is bij de casusinbrenger. Als ik merk dat de inbrenger gaat uitleggen, leg ik het gesprek stil. Het voegt geen waarde toe en de inbrenger schiet er niets mee op.

De casusinbrenger kan pas leren van zijn casus als hij vragen krijgt die tot nu toe niet gesteld zijn. Deze (nieuwe) vragen zijn te herkennen op het moment dat de inbrenger even stil valt, hij gaat haperen, maakt een opmerking als 'daar heb ik nog nooit over nagedacht'. Als je deze (nieuwe) vragen weet te stellen wordt de intervisie leerzaam, spannend en inspirerend.

Vaardigheid 1. De gespreksstructuur bewaken

Het begint met het bewaken van een gespreksstructuur. Ik hanteer altijd de gespreksstructuur zoals eerder beschreven in mijn blog. Klik hier als je dit wil lezen.

Vaardigheid 2. De gespreksleider kan de communicatie in de groep bevorderen.

a. Luisteren.

Iedereen denkt dat hij goed kan luisteren. Het tegendeel is waar. Goed luisteren is zo ontzettend moeilijk. Meestal luisteren we alleen naar de inhoud en geven daar weer een reactie op. Maar luisteren heeft te maken met de ander begrijpen, of je een beeld kan vormen van de situatie. Luisteren is ook voelen wat er met jou gebeurt, om je associaties te en je meningen te ervaren. Ik leer steeds meer dat wat ik ervaar ook een onderdeel is van luisteren. Een simpel voorbeeld is wanneer jij geïrriteerd bent, je zeker niet meer kan luisteren naar de ander. Kun jij dit kenbaar maken naar de verteller, terwijl je zit te luisteren?

Bij luisteren gaat het ook om wat iemand echt wil zeggen, maar dit niet echt zegt. Luisteren is dit onderzoeken: wat is de kern van de boodschap? De gespreksleider probeert dit te benoemen en/of roept de hulp van de groep in.

b. Samenvatten

De gespreksleider kan een beroep doen op de groep om bijvoorbeeld naar een samenvatting te vragen van de inhoud of de sfeer in de groep bespreekbaar te maken. De gespreksleider mag  net iets meer initiatief nemen om onderwerpen bespreekbaar te maken.

Het komt zo vaak voor: iemand van de groep stelt een vraag en dan komt er een lang betoog. Maar het antwoord ontbreekt. Soms helpt het enorm om als gespreksleider de vraag te stellen: 'heb je nu antwoord gekregen op je vraag?' Of heeft de opmerking nu bijgedragen aan het vinden van een antwoord op de geformuleerde casus.

c. Doorvragen

Het lijkt zo makkelijk, maar in de praktijk zo moeilijk. We zijn geneigd om te geloven dat woorden voor iedereen dezelfde betekenis hebben. Maar dat is niet zo. Denk maar eens aan woorden als: liefde, dood, samenwerken, leidinggeven, contact maken, een vertrouwensband, zelfstandigheid bevorderen. Ik kan nog wel een uurtje doorgaan. Het zijn allemaal woorden die vragen om bevraagd te worden: wat bedoel je hiermee? Sommige mensen vragen een keer door. Meestal met gevolg dat er een standaard antwoord komt. Neem er geen genoegen mee, laat je nieuwsgierigheid op zoek gaan totdat je een heel concreet beeld hebt.

Wil je meer weten over deze drie onderwerpen? Bekijk dit filmpje.

Vaardigheid 3. Inzetten van een nieuw perspectief

Probeer het gespreksonderwerp te koppelen aan een verwant, maar toch nieuw onderwerp. Figuurlijk gesproken: je laat een ander licht schijnen op het gespreksonderwerp. Bijvoorbeeld: je heb samen geconstateerd dat de inbrenger in een verdedigende houding schiet als hij wordt aangesproken door een leidinggevende. Een nieuw perspectief kan zijn om de vraag te stellen of deze houding te maken heeft met een patroon in het leven van de inbrenger. Een ander perspectief is om de verdedigende houding te zien als een kracht. Deze 'kracht' kan samen worden onderzocht. 

Vaardigheid 4. Feedback geven en ontvangen

Op 9 oktober publiceer ik een aparte blog over feedback geven en ontvangen. Ik beschrijf in welke situaties je een feedback boodschap kan gebruiken. Tevens geef ik een toelichting op de vier regels die je in de gaten moet houden als je een feedback boodschap geef. Niet missen hoor. 

Wil je toch alvast meer weten over feedback geven en ontvangen. Ik heb twee interessante filmpje voor je op internet gevonden. Klik hier om een goed filmpje te zien over het geven van feedback. Klik hier om een filmpje te zien over het omgaan met feedback.

Mijn vraag aan jou

Voor de meeste professionals geldt dat ze wel eens gespreksleider zijn geweest voor een groep cliënten of collega's. Gespreksleider zijn tijdens een intervisie bijeenkomst is dan plotseling 'anders'. Wie durft het aan om bij 'reactie plaatsen' de verschillen op te noemen tussen het gespreksleiderschap in deze twee verschillende situaties?