Werkvorm: het rollenspel / de clinic

Deze methode is effectief als het gaat om vaardigheden aanleren. Ik heb deze methode al een paar keer zelf gebruikt. Reacties na afloop waren zeer positief en leverden reacties op als 'nou weet ik hoe mijn collega's reageren, ik kan me beter voorstellen hoe de andere persoon erbij zit, ik kan nu zo reageren dat ook bij mij past'. De clinic is een soort rollenspel. De inbrenger demonstreert de probleemsituatie die hij of zij vaak tegenkomt. Dit doet hij of zij door de verschillende rollen van de probleemsituatie zelf te laten zien met gebruikmaking van verschillende stoelen. 

Deze methode wordt uitgevoerd in een aantal stappen:

1 en 2: Afstemmen

- Lees ook mijn blog: de start - afstemmen.

3: Vraagintroductie: De inbrenger introduceert zijn vraag en geeft een korte toelichting.

4: Demonstratie: De inbrenger demonstreert de situatie door zijn gedrag en het gedrag van de gesprekspartners te laten zien. Hij doet dit met behulp van 'lege stoelen'. Op de ene stoel is hij zichzelf, op een andere stoel is hij zijn gesprekspartner.  Ik zet de lege stoelen in het midden van de kring neer. Het voordeel is dat de inbrenger dan ook weer terug kan gaan naar de stoel, waarbij hij onderdeel is van de totale groep.

Tijdens de demonstratie kan de groep gevraagd worden om speciaal te focussen op patronen. Welke handelingen herhalen zich, welke handelingen zijn herkenbaar uit andere situaties?

Na afloop van deze demonstratie vraag ik de inbrenger naar een moment waarop de situatie het meest irriteerde. Dit is vaak het moment dat denken door emotie wordt overgenomen en dat het een (onbewuste) reactie triggert.

5: Diagnose

• De inbrenger en deelnemers maken een samenvatting van het getoonde probleem
• Soms kan het moeilijk zijn om een scherp beeld te krijgen van het probleem. Wat kan helpen is om het probleem te overdrijven / overmatig veel groter te maken.
• De inbrenger benoemt de kenmerken van zijn aanpak en zijn interacties

6: Alternatieven demonstreren:

Ik zit altijd met een groep in een kring. Als het even kan zonder tafels. In het midden van de kring staan nog steeds de twee of drie lege stoelen. De groep kan nu gaan onderzoeken/uitproberen hoe het beste op het gevonden probleem gereageerd kan worden. Groepsleden kunnen op een stoel gaan zitten. Zo kunnen ze b.v. ook op de stoel van de inbrenger gaan zitten en laten zien op welke manier zij het probleem zouden oplossen. De inbrenger kan op de stoel van de gesprekspartner gaan zitten. Hij wordt dan even de gesprekspartner met al zijn belangen, behoeften, kwaliteiten en onhebbelijkheden. Dit geeft altijd veel inzicht.

Een andere mogelijkheid is dat er geëxperimenteerd wordt met non-verbaal gedrag. Ze mogen daarbij een andere houding aannemen dan die van de inbrenger. Bijvoorbeeld: als de inbrenger heel terughoudend of verlegen was, mogen zij een meer zelfverzekerde houding aannemen. Een variatie is om van de gesprekssituatie een tableau vivant te maken. Hierbij wordt een handeling, een personage of een situatie bevroren. Door het bevriezen van de situatie kunnen gesprekspartners in andere houding worden gezet. Een houding die overeenkomt met een gewenste gesprekssituatie.

Tot slot kan de facilitator of de groep de uitgeprobeerde situaties op een rijtje zetten met daarbij de ondervonden voor- en nadelen. De inbrenger kiest voor een aanpak die hem het beste ligt of die hij verder wil uitproberen.

7: Uitproberen

Tijdens deze stap is er de mogelijkheid voor de inbrenger om een gekozen of specifieke aanpak verder uit te proberen, te oefenen. Verschillende scenario's kunnen onderzocht worden, welke kwaliteiten van de inbrenger kunnen een bijdrage leveren voor succes?

8: Inzichten benoemen

De inbrenger: welke elementen en aspecten hebben hem aangesproken en zijn bruikbaar. Hierdoor leer je letterlijk aan welke ‘knoppen’ je moet draaien om een gewenste situatie te krijgen. Kunnen deze 'knoppen' ook in andere situaties ingezet worden? Dat zou natuurlijk helemaal mooi zijn.

Aan de deelnemers kan gevraagd worden welke inzichten zij hebben opgedaan? Hebben zij ook geleerd dat er op andere manieren gereageerd kan worden in bepaalde situaties?

9: Reflectie

• De casus als leersituatie
• Effect van de toegepaste methode
• Het werken met elkaar.
•  Zie ook mijn blog: evaluatie van de bijeenkomst.

Kleine toelichting

Ik heb goede ervaringen met deze werkvorm. Ten eerste wordt al snel duidelijk waar de casusinbrenger precies tegen aanloopt. Ten tweede ervaart de inbrenger hoe het is om zich te verplaatsen in de ander (de mede-gespreksgenoot). Ten derde kan elk groepslid laten zien hoe hij of zij zou reageren in een soortgelijke situatie. Hierbij wordt al snel duidelijk welke manier van reageren effect kan hebben en welke reactie juist contraproductief werkt.

Mijn vraag aan jou

Wie wil reageren op deze blog? Graag hoor ik je ervaringen. Je waardering voor deze methode kan je hieronder invullen.